Litwa

Kuchnia Litewska

Kuchnią litewską określamy potrawy i napoje charakterystyczne dla Litwy i kultury jej mieszkańców. Uważa się że jest to kuchnia o niepowtarzalnym stylu, na pograniczu kuchni polskiej i rosyjskiej.

Od początku osadnictwa na terenach współczesnej Litwy przeważały lasy. Upowszechnienie się rolnictwa we wczesnym średniowieczu spowodowało wzrost spożycia rozmaitych zbóż, zarówno w postaci kasz, jak i wypieków. Litwa jako kraj w przeważającym stopniu rolniczy stała się także jednym z czołowych konsumentów produktów mlecznych, o wiele trudniej dostępnych w Europie zachodniej. Dietę uzupełniały niektóre warzywa (z początku głównie dzikie), a także owoce leśne i grzyby.

Z powodu skomplikowanej historii kuchnia litewska niemal od samego początku była pod wpływem kuchni krajów ościennych, a także kuchni ludów zamieszkujących Wielkie Księstwo Litewskie: ukraińskiej, polskiej, tatarskiej, białoruskiej oraz żydowskiej. Po potopie szwedzkim w XVII wieku produkcja zbóż załamała się, a popularność zyskał przywieziony z Ameryki ziemniak.

Dzięki bliskom kontaktom handlowym z krajami Azji Środkowej cena rozmaitych przypraw na Litwie i w Polsce była wielokrotnie niższa niż w innych częściach Europy, dokąd trzeba je było sprowadzać za pośrednictwem Turcji. Stąd w kuchni litewskiej powszechne użycie przypraw takich jak pieprz, gałka muszkatołowa, kolendra. W powszechnym użyciu były także lokalnie rosnące zioła i przyprawy takie jak mięta czy kminek (dodawany do wielu potraw, od chleba przez zupy aż po suszone i wędzone sery białe). Początkowo, podobnie jak w kuchni polskiej, ostre przyprawy były używane do konserwowania potraw, co nadawało kuchni charakter wyjątkowo pikantny. W XIX wieku upowszechnienie się saletry oraz innych środków służących przechowywaniu zywności spowodowało jej złagodzenie.

Począwszy od XVIII wieku w okresie zaborów kuchnia Litwy znalazła się także pod wpływem kuchni rosyjskiej oraz niemieckiej.

Najbardziej znane potrawy:

Čeburekai - czebureki - smażone na głębokim oleju duże "pierogi", nadziewane farszem. Podawane z gorącą zupą do popicia. Pochodzą z kuchni kaukaskiej.
Didžkukuliai lub Cepelinai (cepeliny) - "pyzy" lepione z ziemniaków i nadziewane farszem, najczęściej z mięsa z dodatkiem cebuli i przypraw, ale czasem też z innych składników. W północnych rejonach Polski są znane jako kartacze.
Kastinys - lekkie żmudzkie danie ze śmietany i masła z przyprawami.
Kibinai - rodzaj dużych pierogów nadziewanych farszem i pieczonych w piekarniku. Danie karaimskie rozpowszechnione głównie na Litwie. Najlepsze kibinai na Litwie zjeść można w Trokach.
Koldunai - kołduny litewskie - małe pierogi (zbliżone do polskich uszek) nadziewane surowym farszem i gotowane w zupie, rozpowszechnione na całym terytorium dawnego Wielkiego Księstwa.
Kugelis (kugiel) - babka ziemniaczana ze skwarkami, zapiekana w piekarniku. Danie przywędrowało na Litwę z kuchni niemieckiej.
Skilandis (Kindziuk) - tradycyjna wędlina.
Šaltibarščiai (chłodnik litewski) - zupa na zimno z buraków, ogórków, kwaśnego mleka, śmietany, jajek, koperku. Chętnie spożywana podczas upałów. Podawana z ugotowanymi ziemniakami posypanymi koperkiem.
Švilpikai - "kopytka", wyłącznie smażone.
Vederai - kiszka ziemniaczana.
Žemaičių blynai - bliny żmudzkie - grube placki z ugotowanych ziemniaków, nadziewane mięsem lub grzybami.
Sery litewskie - białe, żółte, suszone, wędzone, a także słynny ser jabłkowy.
Wędzone świńskie uszy.

Napoje:
Trejos devynerios (Trzy dziewiątki- "999") - nalewka na 27 leczniczych ziołach. Występuje w dwóch odmianach:
aptecznej - ziołowej nalewki zalecanej na wzmocnienie i oczyszczenie organizmu
sklepowej - gorzkawo-cierpkiej wódki ziołowej
Litewskie miody pitne
Lietuviška gira - kwas chlebowy - orzeźwiający napój wytwarzany z czarnego żytniego chleba.