Rzeczpospolita Obojga Narodów

 W 1569 r. podpisano dokument (Unia lubelska) powołujący do życia Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Powstałe państwo miało charakter federalny, ale Litwa była w nim krajem drugorzędnym.

Na początku XVI wieku na Litwie, podobnie jak w całej Europie, pojawiła się idea reformacji. Pierwszymi protestantami na Litwie byli luteranie. W roku 1569 sprowadzono na Litwę jezuitów, by walczyli z reformacją. Już w następnym roku założyli oni w Wilnie kolegium, które w 1579 r. Stefan Batory przekształca w akademię – pierwszy uniwersytet w Europie Wschodniej.

XVII i XVIII wiek upłynęły Litwie pod znakiem wojen, w wyniku których Litwa stopniowo traciła swoje terytoria. Wojna z Moskwą, powstanie Chmielnickiego, najazd Szwedów, podpisanie przez hetmana Janusza Radziwiłła w Kiejdanach unii ze Szwedami, zerwanie traktatów z Polską i uznanie w niej Karola X Gustawa za władcę zwierzchniego Litwy (Janusz Radziwiłł liczył, że sam zostanie władcą litewskim).

Kolejne wieki nie przyniosły Litwie dobrych czasów. Klęski żywiołowe, głód, zarazy, wojny domowe, wojna północna między Szwecją i Rosją, pustoszyły terytorium Litwy. Po ziemie osłabionej Rzeczypospolitej Obojga Narodów sięgnęli wreszcie sąsiedzi. W 1772 r. miał miejsce pierwszy rozbiór, w 1793 i 1795 kolejne dwa, po upadku powstania kościuszkowskiego, Litwa zostaje ostatecznie podzielona pomiędzy Rosję (Auksztota i Żmudź) i Prusy (Suwalszczyzna).

W 1812 roku - wkroczenie wojsk napoleońskich, reaktywowano Wielkie Księstwo Litewskie. Po klęsce Napoleona, Żmudź i Wileńszczyzna przydzielona zostaje na kongresie wiedeńskim do Rosji. Suwalszczyzna (przydzielona przez Napoleona do Księstwa Warszawskiego jest częścią Królestwa Polskiego.

Po wojnie rosyjsko-napoleońskiej powstaje: Towarzystwo Filomatów, Towarzystwo Filaretów i Towarzystwo Szubrawców – organizacje stawiające sobie za cel poprawę sytuacji społecznej. Nie działają jednak one długo, bo do 1823 roku.

Do powstania listopadowego Litwa przyłącza się dopiero w marcu 1831 r. Po upadku powstania, na Litwę spadają srogie kary, m.in. zlikwidowano Uniwersytet Wileński, zamknięto klasztory i szkoły, nastąpiły zsyłki ludności w głąb Rosji. Powstanie styczniowe (1863) przyczyniło się do nasilenia represji wobec mieszkańców, zaczęto rusyfikować wsie i miasta na niebywałą skalę. Litwini jednak pod wpływem patriotycznych głosów dawali odpór rusyfikacyjnym zabiegom urzędników carskich. W 1883 r. zaczęto wydawać pierwsze litewskie czasopismo „Aušra” (jutrzenka), potem kolejne: „Šviesa” (światło), „Varpas” (dzwon) i „Ūkininkas” (rolnik).